Kedilerde Üreme

Kedilerde Üreme

Dişinin kızgınlık ya da dönem olarak da adlandırılan bu ilk östrusu hayvanın ırkına ve mevsime bağlı olarak değişkenlik gösterir. Yavru kedilerin çoğu ilk kızgınlıklarını 2.3-2.5 kg vücut ağırlığına ulaştıklarında gösterirler ve bu yaklaşık 7. ay civarında görülmektedir fakat bazı olgularda cinsel olgunluk 3 ay gibi kısa bir zamanda görülmekte ve İran kedileri gibi bazı uzun tüylü safkanlarda 12-18 aya kadar puberta görülmemektedir. Dişide puberta’nın başlamasını hayvanın yaşından çok onun hangi mevsimde doğduğu etkilemektedir.

Ekim Aralık ayları arasında doğan dişiler birkaç ay sonra başlayacak çiftleşme mevsiminde kadar seksüel olgunluklarını gösterememekte ve 12-16 aylık olduklarında ilk östruslarını göstermektedirler. Reproduktif aktivitenin 14 yaşına kadar devam ettiği belirtilse de 20 yaşındaki kedilerde bile gebelik olgularıyla karşılaşıldığı bildirilmiştir. Yaşın artmasıyla yavru büyüklüklerinde ve yavru sayısında yıla bağlı olarak azalmalar görülmektedir.

ÜREME MEVSİMİ

Üreme mevsimi, coğrafi duruma, yıl içindeki döneme ve bu dönemin uzunluğuna bağlı olarak değişiklikler göstermektedir. Kuzey yarım kürede üreme mevsimi Ocak ayının geç dönemlerinde başlar ve gün ışığının azaldığı Ağustos-Eylül aylarında son bulur. Bu bölgelerde Kasım-Aralık aylarına kadar sürdüğü de bildirilmiştir. Bu dönemi bir dahaki üreme mevsimine kadar anöstrus evresi izler. Bununla birlikte, kedilere özgü bir şekilde üreme mevsimi kedinin ırkına, çevre faktörlerine veya hayvanın psikolojik durumuna göre değişkenlik göstermektedir. Bazı olgularda evde beslenen ve yapay ışığa maruz kalan kedilerde poliöstrik aktivitenin tüm yıl boyunca sürdüğü görülmektedir.

Kısa tüylü kedilerde özellikle Siyam kedilerinde bu özellik uzun tüylü ırklara göre daha çok görülmektedir. Gebelikten sonraki ilk östrus yavruların sütten kesilmesini izleyen 8 gün sonra görülmekte ve bu da doğumdan sonraki 8. haftaya karşılık gelmektedir. Emzirmeyen dişilerde bu aralık 1 haftadan emzirenlerde 21 haftaya kadar değişiklik göstermektedir.

ÖSTRUS (KIZGINLIK) SİKLUSU

Dişi kediler poliöstrik hayvanlardır ve ovulasyon mekanizması indüklenmeyle gerçekleşir. Bir başka deyişle, çiftleşme gerçekleşmemişse ne ovulasyon ne de corpus luteum formasyonu gerçekleşir. Siklusun süresi, eğer çiftleşme olmazsa, bunu ovulasyonun izlememesine, gebeliğin gerçekleşmemesine ve gebeliği ve doğumu izleyen laktasyonun olmamasına bağlı olarak değişir.

Pro-östrus

Bu period 1-3 günde sonlanır ve genellikle artan sinirlilik, sık işeme ve sonunda erkek kediler gibi idrar püskürtme gibi olaylarla karakterizedir. Köpeklerde olduğu gibi belirgin vulvar ödem ve kanlı akıntı yoktur.

Östrus

Östrus süresi mevsime ve ovulasyonun şekillenip şekillenmediğine göre değişmektedir. İlkbahar aylarında östrus süresi artış gösterse de (5-14 gün/siklus), diğer mevsimlerde bu süre kısalır (1-6 gün/siklus). Ovulasyon gösteren kedilerde östrus periyodu ortalama 5.7 gün sürmekte ve östrus belirtileri çiftleşmeyi izleyen 24-48. saatlerde azalmaktadır, eğer ovulasyon gerçekleşmemişse 8 günlük süre normal kabul edilmektedir. Östrus sırasında dişinin davranışları değişmekte, vokalizasyon artmakta, lordosis pozisyonunu almakta ve kuyruk çiftleşmeye uygun bir şekilde bir tarafa yatmaktadır. Dorsal pelvik bölge hafifçe okşanacak olursa perineal bölgede spasmodik kontraksiyonlar görülmektedie. Anoreksi ve idrar püskürtme sıklıkla görülmektedir

Ovulasyon (Yumurtlama)

Bazı kedilerde tek bir çiftleşme uyarısı ovulasyonun meydana gelmesine neden olabilir. Bunun yanında çoğu kedide ovulasyonun meydana gelebilmesi için tekrarlayan çiftleşme uyarıları gerekmektedir.

Metöstrus (Kızgınlık sonrası dönem)

Çiftleşmeyen kedilerde metöstrus'un süresi ortalama 21 (14-28) gündür. Bunun yanında steril veya yalancı çiftleşme uyarıları sonucunda meydana gelen yalancı gebelik ortalama 35 gün sürer (30-73 gün).

Anöstrus

Seksüel açıdan sakin olarak karakterize olan bu evrede ovaryumlar küçüktür ve follikül çapları 0.5 mm boyundadır.

GEBELİK

Gebelik süresi ortalama 63-66 gündür (52-71 gün).

GEBELIK TANISI

Gebeliğin saptanması abdominal palpasyonla, ultrasonografik veya radyografik yöntemlerle veya laparoskopiyle yapılır. Tanı Metodları Abdominal Palpasyon Gebeliğin geç dönemlerinde abdominal duvar yolu ile yavrular da palpe edilebilir. Ultrasonografi Ultrasonografik muayenede Doppler prensibine göre 30.günde fötal kalp veya uterus arterinde, navel arterindeki pulsasyona bakılarak tanıya gidilir. Radyografi Bu yöntem 17. gün gibi erken bir dönemde uterus boğumlarının saptanması esasına dayanılarak yapılır.

BESLENME

3.5 kg ağırlığındaki gebe kedilerin günlük enerji ihtiyacı 1465 kJ’dür (350 kcal). Laktasyonda olan 2.5 kg’lık kedi ise 2510 kJ (600 kcal) enerjiye ihtiyaç duyar. Gebelik ve laktasyon sırasında kısıtlanmış maternal protein alımı yavrularda stresli durumlarda artan heyecana ve annenin yavruya bağlanmasında gecikmelere neden olmaktadır. Hayvan sahiplerinin gebeliğinin son 3 haftasında bulunan kedilerine sık sık ve az miktarda yiyecek vermeleri, aksi takdirde bir anda fazla miktarda verilen yiyeceğin uterusa basınç yapacağı bildirilmelidir.

DOĞUM ve YENIDOĞAN YAVRULAR

DOĞUM

45X30X25 cm ebatlarındaki doğum bölümü, rahat bir ortama doğumdan hemen önce yerleştirilmelidir. Gebeliğinin 9. haftasından itibaren dişinin aktivitesi düşer ve doğumunu yapmak için sakin ve sessiz bir yer arar. Kedi, huzursuzdur ve sıklıkla en uygun oturma pozisyonunu sağlamak için yer değiştirir. Bazı kedilerde rektal ısı düşebilir, iştah azalabilir veya kaybolur, fakat bazı dişiler doğum yapıncaya kadar ve hatta doğumun sonuna kadar yemek yiyebilirler. Yavruların doğumları arasında geçen süre 5 dakika ile 1 saat arasında değişmektedir. Sıkla iki yavru birbirini takip ederek doğar ve 10-90 dakikalık bir süreninin ardından diğer doğum gerçekleşir.

YAVRULAR

Yavru Sayısı Yavru büyüklüğü, ırk, yavru sayısı, beslenme durumu ve annenin sağlığı gibi birçok faktörden etkilenmektedir. Yavru sayısı ölçümünde oran 1 ile 8 arasında değişmekte ve ortalama 4 olarak kabul edilmektedir. Doğan ilk yavrunun diğerlerine göre relatif olarak küçük olması karakteristiktir ve yavru büyüklüğü 4. yavruya kadar büyür. Daha sonra 7. yavruya kadar bir düşüş saptanır. En fazla canlı yavru doğumu 14 olarak izlenmiş, bununla birlikte 15 yavru yapan bir diğer kedide bunların 11’i yaşayabilmiştir. Siyam kedilerinde yavru büyüklüğü relatif olarak büyüktür fakat yavru ağırlıkları ise relatif olarak daha küçüktür.

Ortalama 6 yavrulu bir doğumda yavru ağırlıkları ortalama 100 gr.’dır. Yeni doğan Yavrular Doğum anında yavrular sağırdır ve göz kapakları kapalıdır. Koku ve tad alma duyuları çok iyi gelişmiştir. Doğumdan sonraki 24-48 saat içerisinde dişi, yavrularının yanında durur ve yavrular her üç saatte bir 2-3 ml süt emerler. Yavrularda göz kapakları yaşamlarının 2. haftasında açılır. Iki haftalık yavru her öğünde 5-7 ml süt emer ve dişi yavrularını birkaç saat kadar yalnız bırakır. Her emme periyodundan sonra anne yavrularının perineal bölgelerini ürinasyon ve defekasyonu uyarmak için yalar. Yavrular 3 haftalık olduğunda aktiftir ve ürinasyon ve defekasyonlarını kontrol etmeye başlarlar.

Dört haftalık yavrular dışarıdan verilen bazı et, kuru mama, bebek maması gibi gıdaları alabilirler. Sütten kesilme genellikle 6.-7. haftalarda görülür fakat bazı durumlarda daha uzun süren laktasyonlar da gözlenebilir. Dişi tekrar gebe kalsa bile yavrunun emmesine müsaade edebilir. 8-9 aylık yavruların bir sonraki yavrularla birlikte emdiği gözlemlenmiştir. Yeni doğan yavruların ağırlıkları 110-120 gr’dır ve ilk haftada bu iki misli olur. Üçüncü haftada ağırlık 300-350 gr., 6-7. haftada 700-800 gr.’dır.

Anne Sütü Anne sütünün kompozisyonu laktasyon periyodu süresince değişkenlik gösterir. Doğum Sonrası Gün 1-10 11-60 Yağ (%) 3.7 1.2 3.3 1.3 Protein (%) 6.5 0.9 8.7 1.2 Laktoz (%) 3.6 0.3 4.0 0.3 Laktasyonun ilk 9 haftasında laktoz seviyesi devamlı aynıdır. Bunun yanında yağ ve protein içeriğinde belirgin değişiklikler vardır. Protein içeriği % 6.5’den % 10’un üzerine çıkar. Yağ içeriği laktasyonun ilk 4 haftasında düşer ve daha sonra yükselerek laktasyonun 8. haftasında başlangıç seviyesine döner.

Geniş Bilgi için Lütfen Veteriner Hekiminize Danışınız.