Evcil sığır (Bos taurus) binlerce yıl önce yaşamakta olan yabani formlarının evciltilmesinden elde edilmiştir. Evcil sığırın atalarından B. taurus primigenius, yarım daire biçiminde uzun ve kuvvetli boynuzları olan ve 180-200 cm yükseklikte iri bir hayvandır. Dar, uzun bir alın ve yüz yapısına sahiptir. B. taurus longifrons ise küçük yapılı, kısa boynuzlu, başın yüz kısmı kısa fakat alnı geniş ve uzun olan bir hayvandır.
Arkeolojik çalışmalar B. taurus primigenius’un (Ur sığırı) Paleolitik Devir’de Avrupa’da yabani olarak yaşadığını göstermiştir. Ancak evciltilmesi Neolitik Devre rastlamaktadır. Her iki yabani sığır da bugün ortadan kalkmış durumdadır. Bunlardan elde edilen evcil sığırlar gerek yetiştirildikleri bölgelerin, gerekse insanın uyguladığı seleksiyonun etkisiyle farklı yönlerde gelişerek değişik sığır ırklarını oluşturmuştur. Bu nedenle günümüzde mevcut sığır ırklarından herhangi birini, belirtilen iki kökten birine indirgemek oldukça zordur. Değişik sığır ırklarının elde edilmesinde büyük bir olasılıkla her iki yabani kökün değişik oranlarda etkisi olmuştur. Öte yandan çeşitli bölgelerde zebuyla yapılan melezlemelerden elde edilen sığır ırkları da göz önüne alınırsa, günümüzdeki ırkların bazılarında B. taurus primigenius ve B. taurus longifrons’un yanısıra Bos nomadicus’un da rol aldığını söylemek gerekmektedir.
Sığırın evciltilmesi ile ilgili en eski arkeolojik bulgular Anadolu’da Çatalhöyük kazıları ile ortaya çıkarılmıştır. Burada M.Ö. 5800 yıllarından kalma duvar resimleri, şekiller ve diğer bulgular sığırın bu sıralarda evciltildiğini ve diğer ülkelere buradan yayıldığını göstermektedir. Bununla birlikte Anadolu’dakinden bağımsız olarak Avrupa’da da yaklaşık aynı çağlarda sığırın evciltildiğine dair bazı kanıtlar vardır.
Bu sayfamızda süt ve et ürünleri gibi temel besin kaynaklarımızın temin edildiği sığırlar hakkında bilgiler bulacaksınız.
Author: Dr. Kaan Dönmez
Öğretim Üyesi Dr. Kaan DÖNMEZ