Sevimli dostlarımızla yaşam çok eğlenceli olsa da bazen maalesef acil durumlarla karşılaşabiliriz. Aslında her durum acil değildir ve acil ya da değil, veteriner hekimine ulaşıncaya kadar evde yapabileceğiniz müdahaleler söz konusudur. Önemli olan sakin kalarak durumu net şekilde anlamanızdır.
Elektrik çarpması, anlamsız şekilde yerde sara benzeri nöbet ya da bayılmalar, yanıklar, kanamalar, kapı-pencere-asansöre sıkışmalar, başka bir hayvanın saldırısı, böcek sokması evde ya da ev yakınında karşılaşabileceğiniz sevimli dostumuzla ilgili acil durumlardır.
Nöbetler: Sevimli dostumuz yerde yatıyor, titremeler ve kasılmalar yaşıyorsa ilk yapacağınız şey etrafında ona zarar verebilecek eşya ya da cisimleri uzaklaştırmak olmalıdır. Eğer merdivenlere yakın, düşme riski söz konusu ise düşmesini engellemeye çalışmalısınız. Kafasını sert zemine vurmaması için yumuşak, ince bir yastığı altına yerleştirmeyi deneyebilirsiniz. Bütün bunları yaparken dostumuzun hareketlerini engellememeli, ayaklarını, vücudunu farklı yöne çevirmeye ve kucaklamaya çalışmamalıyız.
Bayılmalar: Herhangi bir sebeple dostumuz bayılabilir ya da onu baygın bulabilirsiniz. O anlarda sakin olmalı, nefes alıp almadığını kontrol etmelisiniz. Rahat nefes alabilmesini sağlamak adına dilini tutup, ağzının kenarından dışarıya doğru çekebilirsiniz. Bu sırada boğazında yabancı cisim olup olmadığını kontrol edin. Kalp seslerini duymaya çalışın (sol dirseğinin hemen altında, göğüs kısmını dinleyerek), ses duyabiliyorsak kalbe yönelik herhangi bir hareket yapmamalıyız. Sadece suni teneffüs yapmak yeterlidir. Suni teneffüs için dilini ağzının dışına, kenara çekmeli, ağzını ve burnunu avcunuzla kavramalı, özellikle burun delikleri ve hafifçe ağız içine üflemelisiniz. Birkaç nefes vermeden sonra sonuç alamıyorsak hava yolu tıkalı demektir. Dostumuzu baş aşağı gelecek şekilde kucaklayın, sırtı size dönük olsun ve karın bölgesine kollarınızla sarılarak basınç uygulayın. 5 basıdan sonra tekrar suni teneffüs yapın. Her 4-5 saniyede bir nefes verin.
Kalpten de ses alamıyorsak acilen suni teneffüs ve kalp masajı yapmamız gerekir. Bunun için dostumuzu sağ yanı üzerine yatırıp, büyük köpeklerde el ayası ile küçük köpek ve kedilerde orta ve işaret parmağımız ile kalp üzerine basınç uygulamalıyız (hafif ya da orta şiddette). Parmaklarla basınç yapıyorsak diğer elimiz göğüs bölgesinde kalbi destekleyecek şekilde alttan geçirilmiş olmalı. 15 basınç, 2 nefes verme şeklinde uygulamaları yapın. Dostunuzun nefes aldığını ve kalbinin attığını fark ettiğinizde uygulamaları kesin ve veteriner hekiminize ulaşın. Bu uygulamaları 10 dakika yaptınız ve sonuç alamadı iseniz devam etmeyin.
Yanıklar: Isı kaynakları, kimyasallar, güneş, elektrik, sıcak su ya da kızgın yağlar yanıklara sebep olabilmektedir. Yanık durumlarında genellikle canı yanan canlı çığlıklar atarak kaçmaya çalışır. Bu sırada panik yapmadan, direk ya da ıslak bir havlu ile yakalamaya çalışmalısınız.
Sevimli dostumuzun üzerine herhangi bir kimyasal ya da yağ döküldüğünde panik yapmadan kimyasalın temas ettiği bölgeyi bolca suyla yıkamalı ve veteriner hekiminize ulaşmalısınız.
Yanık kaynağı direk ateş ya da sıcak su ise yine kontrollü şekilde yakalamalı, yanan bölge bol su ile yıkanmalıdır.
Elektrik yanıkları sevimli dostlarımızda genellikle evde kablo kemirmelere bağlı ağız, dudak, burun bölgesinde oluşmaktadır. Olay anında orada iseniz, sigortaları kapatın, elektrik akımını kesin. Sigortalara ulaşamıyorsanız dostumuzu bir tahta ile ya da kalın bir kumaş ile elektrik kaynağından uzaklaştırın. Sonrasında dostumuzun solunum yolunun açık olup olmadığını kontrol etmeli ve normal görünse bile acilen veteriner hekiminize ulaşmalısınız.
Yanıkların derecesi önemlidir. İlk anda basit gibi görünse de derin doku yanıkları birkaç gün sonra ortaya çıkacaktır. Bu nedenle su dışında (soğuk su uygun, buz kullanımı asla) herhangi bir şey uygulamadan veteriner hekiminize ulaşmalısınız.
Sıcak çarpması: Sevimli dostumuz direk güneş altında ya da sıcak bir yerde uzun süre kaldığında, halsizlik, solunum güçlüğü, ağızda salya akıntısı ya da baygınlık söz konusu olabilir. Hemen serin ve havadar bir yere alarak bol su içmesini sağlayın (bayılmalar hariç). Baygınlık, bilinç kaybı söz konusu ise su içirmeye çalışmayın, solunum ve kalp atımlarını kontrol edin. Her ikisi de mevcutsa kafasını ve pati yastıklarını su ile ıslatarak veteriner hekiminize ulaşın. Kalp atımı ya da solunum yok ise kalp masajı ve suni teneffüs yapmalısınız.
Kanamalar: Kanama bir kesici-sivri cisim, kaza ya da tırnak kırıklarında sıklıkla karşılaşılan durumdur.
Tırnak kırılmaları ağrılıdır ve yoğun bir kanama söz konusu olabilir. Panik yapmayın, izin veriyorsa yapabildiğiniz ölçüde evden temiz bir bez parçası ile patisini sarın ve veteriner hekiminize ulaşın.
Kesici-sivri cisme bağlı kanamalarda, cisim vücuduna saplanmış ise onu çıkarmadan veteriner hekiminize ulaşın. Cisim çıkmış ise ve kanama varsa, temiz bir bezle kanama üzerine tampon uygulayarak veteriner hekiminize ulaşın.
Kanamalar trafik kazaları ya da yüksekten düşme sonucu da şekillenebilmektedir. İlk etapta bilincinin ve solunumunun yerinde olup olmadığını kontrol edin. Sonrasında kanayan bölgeye tampon uygulayarak veteriner hekiminize ulaşın. Özellikle de omurga hasarları ihtimaline karşı sarsmadan, dikkatli şekilde taşımaya özen gösterin. Battaniye, kalın karton kutu, araba paspası ile taşımaya çalışmak daha sağlıklı olacaktır.
Böcek sokmaları: Sevimli dostlarımızın böcek avları çoğu zaman sıkıntılı durumlara yol açabilmektedir. Ağız, burun, boğaz bölgelerinde şişme söz konusu ise vakit kaybetmeden veteriner hekiminize ulaşmalısınız.
Solunumlarını engellemeyecek vücut şişmelerinde, genel durumu ve keyfi de iyi ise bölgeye soğuk kompres uygulamanız yeterli olacaktır. Ancak halsizlik söz konusu ise soğuk kompres uygulayarak veteriner hekiminize ulaşmalısınız.
Kapı-Pencere-Asansöre Sıkışmalar: Sıkıştığı yerden kurtarmalı, solunum kontrolü yapmalısınız. Sonrasında başka bir hasar ya da iç kanama riski nedeniyle veteriner hekiminize ulaştırmanız önemlidir.
Evlerde özellikle vasistas pencerelerde sıkışmalara bağlı yaralanmalar ve ölümler görülmektedir. Pencerelerinizi vasistas şeklinde kullanmamanız yapacağınız ilk uygulama olmalıdır. Kan dolaşımını engellemesi ve sinirlere, kaslara zarar vermesi nedeniyle çoğunlukla ölümle sonuçlanan bu durum için evde olay sonrası vakit kaybetmeden veteriner hekiminize ulaşmalısınız.
Isırılmalar: Başka bir hayvanın saldırısına uğradığında tasmalarından çekerek, su dökerek ya da üzerlerine bir örtü atarak ayırmaya çalışın. Bu arada ısırılmamaya dikkat edin (kendi dostunuz da o stres içinde sizi ısırabilir). Solunum durumlarını kontrol edin. Nefes almalarında sıkıntı yoksa kanama olup olmadığını kontrol edin. Kanama üzerine tampon uygulayarak veteriner hekiminize ulaşın. Kırık söz konusu ise sarsmadan veteriner kliniğine taşımaya çalışın.
Her iki dostumuzun da kuduz aşılarının olup olmadığını ve tarihini mutlaka veteriner hekiminize bildirin.
Donma: Soğuk kış aylarında dışarıda bakılan dostlarımızda maalesef donma söz konusu olabilmektedir. Sevimli dostumuzu ılık bir ortama almak, ılık kompresler uygulamak, havlu ya da battaniye ile sarmak ve çok hafif masaj yapmak faydalı olacaktır. Direk sıcak uygulamak, sıcak su torbaları kullanmak ya da vücudunu ovmak yapılmaması gereken uygulamalardır. Patileri, kulak uçları ve burunları ile ilgili sonrasında karşımıza çıkabilecek risklere karşı veteriner hekiminize ulaşmanızda fayda var.
Zehirlenmeler: Zehirlenmeye sebep olan madde ilk yardım uygulamasında ve sonrası tedavide oldukça önemlidir. Yakıcı kimyasallarla zehirlenmelerde kesinlikle kusturulmaya çalışılmamalıdır.
İlaç, deterjan ya da benzeri maddelerin yutulması durumunda kusturmaya çalışmak gerekir. Bunun için bir çay bardağı suya 2-3 kaşık tuz karıştırıp içirmeniz kusmasını sağlayacaktır. Bu şekilde kusmuyorsa başka bir şey uygulamadan veteriner hekiminize ulaşmalısınız.
Zehirlenmeye neden olan maddeyi ya da kutusunu da mutlaka veteriner hekiminize ulaştırın.
Boğulmalar: Sevimli dostlarımız iyi yüzücü olsalar da bazen suda boğulma tehlikesi ile karşı karşıya kalabilmekteler. Ciğerlere dolan suyun acilen boşaltılması önemlidir. Dostumuzu baş aşağı çevirip hafifçe sallamak ve sonrasında solunumunu kontrol etmek, solunum yoksa suni teneffüs yapmak gerekir.
Ağız ya da boğazda takılan bir şeye bağlı olarak da boğulmalar söz konusudur. Yüzünü yere sürtme, patileri ile yüzünü pençeleme, öğürme gibi durumlarda mutlaka ağız içini ve boğazını kontrol edin. Nesneyi görebiliyorsanız ve mümkünse çıkarın. Çıkaramıyorsanız boğazına doğru itmeye çalışmayın. Bu durumda heimlich manevrasını uygulamalısınız.
Heimlich; başı aşağıda, sırtı size yaslanacak şekilde, kaburgalarının altındaki boşluğa yumruğunuzu yaslayın ve keskin bir şekilde 2-3 kez baskı uygulayın (kendi karnınıza doğru çekin). Nesnenin çıkıp çıkmadığını kontrol edin. Çıkmak üzere, sıkışmış nesneler için sırt kısmına elinizle 5 darbe uygulayın. Çıkmamışsa yeniden karın altından baskı uygulayın.
Dostumuzu kucaklayamadığınızda arka ayaklarını yukarı kaldırıp, sırtını size yaslayarak da bu işlemleri yapabilirsiniz. Önemli olan panik yapmamanız, baskı uygularken gücünüzü kontrol etmeniz.
Bir ip, poşet ya da zincirle boğulma söz konusu ise ipi kesmeyi deneyin. Ancak ısırılmamaya ve dostumuzun derisini kesmemeye özen gösterin. Zincire bağlı boğulmalarda profesyonel yardım almaya çalışın (itfaiye ve veteriner hekim birlikte).
Bütün acil durumlarda veteriner hekiminize ya da en yakın kliniğe ulaşmaya çalışın. Müdahalelerin kapsamlı şekilde gerçekleşebilmesi ve zaman kaybı yaşanmaması için sizin kliniğe ulaşmanız önemlidir.
Author: Dr. Müjgan Çevik Aksay
