Kediler; haklarında belki de en çok yazı yazılan, sosyal medyada komik videoları en çok bulunan evlerimize kendimizin efendisi olabilmesi için yer verdiğimiz harika yaratıklar…
Belki çoktandır istiyordunuz belki de birçok diğer insan gibi onların güzellikleri ve oyunculukları karşısında büyülenerek bir yavru kedi aldınız. Evinizi paylaştığınız diğer bütün canlılarda olması gerektiği gibi yapılacak en doğru hareket bu canlı hakkında gerekli bütün bilgileri en doğru şekilde edinmek ve ona layıkı ile bakmaktır. Her yazımızda belirttiğimiz gibi asla unutmamanız gereken beraber yaşadığınız canlı hakkında en doğru bilgi alabileceğiniz kişinin veteriner hekiminiz olduğudur. Bu şekilde gerek kedinizin gerekse de sizin sağlığınız en doğru şekilde korunmuş olacağı gibi kedinizin eğitimi ve davranış özellikleri gibi diğer konularda da kulaktan dolma değil de en doğru bilgiyi alacaksınız.
Ben yazılarımda sizlerle genel anlamda bilgi alabileceğiniz konuları paylaşmaya ve ilk ağızdan en doğru bilgiyi almanızı hedefliyorum.
Evet, bir yavru kedi aldınız, veteriner hekiminize götürdünüz, gerekli uygulamaları yapıldı ve bu muazzam canlı evinizin bir bireyi oldu. Gün geçtikçe farkedeceğiniz haklarında yazılan çizilenlerin az bile olduğu olacaktır…
Eğer kediniz dişi ise büyüdükçe farklı davranış şekillerine şahit olmaya başlayacaksınız ki bunlar özetle; kendini bir anda yerden yere atması, size ve eşyalara daha sık ve uzun süreli sürtünmeler, kuyruğunu havaya kaldırıp nerdeyse bağırma denilebilecek yükseklikte miyavlama ve hatta pencerenin önünden dışarıyı seyrederek aşırı miyavlama olarak tanımlanabilir. İşte bu davranışlar kedinizin artık puberta’ya yani cinsel olgunluğa eriştiğini ve artık bir yetişkin olduğunu gösterir.
Genel anlamda yukarıda anlattığım davranışların fizyolojik bir düzeni vardır ve bu düzen kedinizin kızgınlığının hangi döneminde olduğu hakkında fikir verir.
Dişi kedilerin ilk kızgınlıkları mevsime ve ırkına göre değişkenlik göstermekle beraber genelde ortalama 6 – 8 aylık yaş arasında gözlemlenir.
Başta, kedi ses çıkartır, kol ve bacaklarını arkaya atarak yerde tepinir, yuvarlanır ve mobilyalara ya da ev halkına sürünür. Son derece yumuşaktır, özellikle erkeklere karşı. Erkek kedinin sırtına binmesine izin verir, ama cinsel birleşime henüz hazır değildir. Bu, yaklaşık 1 ila 3 gün süren preöstrus dönemidir.
Sonra kızgınlık, yani östrus, dönemi başlar, ırklara göre süresi değişebilir, ama genelde 10 gün sürer. Kedi cinsel birleşmeye izin verir. Yumurtlama hemen olmaz, ama cinsel birleşim ile vajinanın uyarılması sonucunda yumurtlama başlar.
Diöstrus, ırklara göre bir ila üç hafta sürebilir. Dişi kedi yeniden erkeklerin atılımlarını geri çevirir ve kesinlikle hiçbir cinsel temasa izin vermez. Yumurtlama yok ise, bu dönem toplamda yaklaşık üç hafta sürer, ama bazen sadece sekiz gün veya tam aksine otuz gün sürebildiği de olur. Döllenme olursa, gebelik başlar.
Bu bilgiler ışığında özetle dişi kediler en erken 5 aylık en geç ise 18 aylık olana kadar cinsel olgunluğa erişirler. Doğurganlık (reprodüktif aktivite) 14 – 15 yaşa kadar devam eder ancak 20 yaşındaki dişi kedilerde gebelik vakalarına rastlanmıştır. Yaşın ilerlemesi ile birlikte doğumda yavru büyüklükleri ve yavru sayıları azalmaktadır.
Dişi kedilerde kızgınlık dönemleri, bulunulan coğrafi konuma, mevsime ve bu dönemin uzunluğuna bağlı olarak değişiklik göstermektedir. Ülkemizin bulunduğu kuzey yarım kürede, bu dönem genelde ocak ayının geç dönemlerinde başlar ve gün ışığının azalmaya başladığı eylül aylarında son bulur diyebiliriz. Mevsim şartlarına göre kasım – aralık aylarına kadar devam eden kızgınlık gözlemlenebilir. Ancak günümüzde evde beslenen kedilerde doğadan farklı olarak yapay ısı ve ışığa maruz kalındığından kızgınlık döneminin tüm yıl boyunca sürdüğü durumlar gözlenmektedir.
Sonuç olarak çevresel faktörler bir çok konuda olduğu gibi evcil kedilerde de puberta (erişkinlik) yaşını etkilemektedir. Doğada serebest yaşayan kediler, ırk kedilerden daha erken yaşta cinsel olgunluğa ulaşabilirler.
Kızgınlık dönemi son bulduktan sonra eğer çiftleşme gerçekleşmemişse 2 – 3 haftalık bir sakin dönem sonrasında dişi kedilerin tekrar kızgınlık belirtileri göstermeye başlayacağı unutulmamalıdır. Çiftleşme gerçekleştiyse yani kedi gebe kaldı ise doğum 58 – 63 gün sonra gerçekleşektir. Yavruların doğumundan 8 – 10 hafta sonra da kedi tekrar kızgınlık gösterecektir.
Kızgınlık dönemlerinde yukarıda da belirttiğimiz üzere kediler farklı fizyolojik davranışlar sergilerler ki bu bazı durumlarda sahiplerine ve tabi komşularına rahatsızlık verebilir. En büyük sorun kedinin aşırı bağırmasıdır. Bunun yanında özellikle geceleri daha aktif olabilir ve uyumayacağı gibi sahibini de uyutmaz. Ayrıca bu dönemlerde kediler evden kaçma eğilimleri gösterebilirler. Bu noktada kesinlikle kavramanız gereken kedinin acı çekmediğidir. Bütün gözlenen davranışlar tamamen doğal fizyolojik bir sürecin getirdikleridir.
Üstünde durmak istediğim bir başka konu da eğer kedinizden yavru almak istemiyorsanız ya da bu fizyolojik davranışlar dayanılamaz bir boyuta gelirse yapılması gereken en doğru uygulamanın “ovariohysterectomy” yani kısırlaştırma operasyonunun veteriner hekim tarafından yapılmasıdır. Kızgınlığı baskılamak amacı ile kullanılan bir takım ilaçların hormon içerikli olduğu ve sürekli kullanımının farklı problemler doğurabileceği asla unutulmamalıdır.
Son olarak, hem kendinizin hem de kedinizin mutluluğu ve sağlığı için unutulmaması gereken en dikkat çekici detay; kulaktan dolma bilgilere değil de her zaman konusunun uzmanı hekimlere danışmanız en doğru kararları vermeniz açısından çok önemlidir.
Author: Dr. Haluk Ömer
Pet Dünyası Veteriner Kliniği
