Beslenme insanlığın varoluşundan itibaren temel ihtiyaçlardan biridir. Bireylerin büyümeleri, gelişmeleri ve her türlü yaşamsal faaliyetlerini devam ettirebilmeleri için besin maddelerini yeterli ve dengeli bir şekilde tüketmeleri gerekmektedir. Yeterli ve dengeli beslenme genel anlamda insan vücudunun ihtiyaç duyduğu temel besin maddelerinden protein, vitamin, mineral maddelerin ve enerjinin gereken miktarlarda alınmasıdır.
Dengeli beslenmenin yanı sıra, gıdanın sağlık ve hijyen kriterlerine uygunluğu da önemlidir. Gelişen teknolojiye paralel olarak, gıdalarımız içine artan miktarlarda sentetik ve organik katkı maddeleri girmekte ayrıca gıda üretiminde yapılan taklit ve tağşişlerle yediğimiz ürünlerin besleyici değeri düşürülmektedir. Yeterli, dengeli ve sağlıklı beslenme konusundaki bilinçsizliğimizin yanı sıra mevcut kötü çevre şartları ile besin hijyeni ve denetimindeki yetersizlikler zaman zaman önemli sağlık sorunlarını da beraberinde getirmektedir.
Besin hijyeni tüketiciler için güvenilir, iyi kalitede ve sağlıklı besin maddelerinin üretilmesi ve tüketime sunulmasını amaçlayan bir sağlık bilimidir. Hijyen kelimesi yunan mitolojisinde sağlık tanrıçası olan “Hygieia” kelimesinden gelmektedir. Bu anlamda besin hijyeni, doğrudan insan sağlığını konu alan bir bilim dalı olarak kabul edilmektedir. Dünya Sağlık Örgütü (WHO) ile Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü’nün (FAO) Gıda Kodeksi Komisyonu besin hijyeni için “ besin maddelerinin insan sağlığına zararsız ve güvenilir olması için, üretim, muhafaza ve dağıtım aşamalarında gerekli hazırlığın yapılması ve önlemlerin alınması” şeklinde bir tanımlama yapmaktadır.
Tarihte belki de ilk kez A. Kircher adında bir din adamı gıda bozulmaları ve mikroorganizmalar arasındaki bağlantıya dikkatleri çekmiştir. Kircher, böyle bir neticeye et ve süt ürünleri üzerinde yaptığı incelemeler sonucunda varmıştır. Halk sağlığı açısından son derece önemli olan gıda hijyeni ve güvenliği, bu konuda eğitim almış kişilere emanet edilmelidir. Bu bağlamda özelikle hayvansal gıdaların sağlık kontrolünde ve teknolojilerinin geliştirilmesinde veteriner hekimlere büyük görevler düşmektedir.
Hayvansal gıda kapsamına, kasaplık ve kanatlı hayvanların etleri ve etlerinden elde edilen ürünler ile yumurta, balık ve diğer su ürünleri, süt ve süt ürünleri girmektedir. Farklı toplumların değişik kültür ve damak zevklerine göre yüzlerce değişik et ve süt ürünü olduğunu söylemek doğru bir ifade olur. Beslenmememizde bu kadar önemli bir yer tutan hayvansal gıdaların insan sağlığını tehdit eden unsurları taşımaması gerekmektedir. Hayvansal ürünlerin taşıması olası sağlık risklerine birkaç örnek vermek yerinde olur. Hayvan yetiştiriciliğinde bilinçsizce kullanılan hormon, antibiyotik ve ağır metal katkıları hayvanların etine ve sütüne geçerek insan sağlığına dolaylı yoldan zarar vermektedir. Bunun yanı sıra hayvanlardan insana geçen 100’den fazla zoonoz hastalık hayvansal gıdalar vasıtasıyla sofralarımıza taşınmaktadır. Hayvansal ürünlerin üretiminden tüketimine kadar geçen süreç dahilinde ürünlerin hastalık etkenleri ve mikroorganizmalarla bulaşabilmektedir. Söz konusu bu ve bunun gibi risklerden dolayı gelişmiş ülkelerde koruyucu hekimlik ön plana çıkmaktadır. Koruyucu hekimlik alanında, halk sağlığını korumak adına veteriner hekimler sorumluluğun önemli bir kısmını üstlenmektedir. Tüm dünyada zoonozlarla mücadelede ve gıda üretiminde veteriner hekimlik mesleğinin önemi WHO (Dünya Sağlık Örgütü) ve FAO (Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü) tarafından vurgulanmaktadır. Aynı yetki ve görev ülkemizdeki yönetmeliklerle de sabitlenmiştir.
Veteriner hekimliğin kapsamı hatta sorumluluğu altına giren hayvansal gıdaların teknolojisi ve hijyenik kaliteleri hakkında bilgi vermenin önemli bir konu olduğunu düşündüğümüzden dolayı biz de sitemizde gıdalar için ayrı bir bölüm oluşturduk. Bu bölümde hayvansal gıdalar ile ilgili temel kavramlara ayrıca halk sağlığı açısından önem arz eden günlük pratik bilgilere değinilecektir. Ayrıca sitemizin sık sorulanlar bölümünde de gıda enfeksiyonları ve zehirlenmeleriyle ilgili en çok merak edilen sorulara cevap verilecektir.
Author: Dr. Haluk Ömer
Pet Dünyası Veteriner Kliniği
