Bu bölümde verilen bilgiler eğitimin temel bilgilerini anlatmaya ve genel bilgiler vermeye çalışır. Irka göre, amaca göre hatta köpeğin bakıldığı ailenin yaşam şartlarına ve alışkanlıklarına göre bile eğitim ve tarzı değişkenlik gösterebilir.
EĞİTİMİN TEMEL KOMUTU “OTUR’’:
Otur komutu itaat eğitiminin en önemli komutudur. “OTUR” komutu köpeğinize itaat etmeyi ve söz dinlemeyi öğretir. Bu komutla köpeğinizi kontrol altında tutabilirsiniz.
Örneğin; köpekler yürüyüşe çıkmayı çok severler, yürüyüşe çıkmaya hazırlanırken tasmayı elinize aldığınızda köpeğiniz hoplayıp zıplamaya, sağa sola koşuşturmaya, hatta havlamaya başlayabilir. Bu durumda tasma takmak imkansızlaşır. Köpeğinizi sakinleştirmek, tasmayı rahatça takabilmek için “OTUR” KOMUTU şarttır. Bu komutla oturan köpek sakinleşir ve durup düşür ve zihnine şu notu alır. ”Gezintiye çıkmadan önce oturup sahibimin tasmamı takmasını beklemeliyim”. Bir süre sonra siz tasmayı elinize alır almaz köpeğiniz kapının yanında oturarak sizi beklemeye başlıyacaktır. (Oturarak sizi beklediği zaman ödüllendirmeyi unutmayın). Tasmayı taktıktan sonra mutlaka önden siz çıkın (liderler önde yürür) ve “GEL” komutuyla köpeğinizin sizi takip etmesini sağlayın.
Bir veteriner kliniğine gittiğinizde, yürüyüşe çıkmadan önce, yemeğini vermeden önce, oyun oynamaya başlamadan önce ve oyunu bitirdikten sonra “OTUR” komutu ile köpeğinizin aşırı reaksiyonlarını engeller, sizin lider olduğunuzu ve itaat etmesi gerektiğini hatırlatırsınız. İyi bir eğitim için öncelikle kimin lider olduğunu köpeğinize ispat etmeniz gerekir.
Yeni eğitmeye başladığınız yavru köpeğinize oturmasını öğretmek için öncelikle tasması mutlaka boynunda olmalı. Tasmasını tutup net ve yumuşak bir ses tonuyla köpeğinize “OTUR” deyin, bu esnada hafifçe kalçalarından bastırarak oturmasını sağlayın.
Burada unutmamanız gereken iki önemli nokta var :
- Oturduktan sonra mutlaka köpeğinizi ödüllendirin.
- Ses tonunuz mutlaka yumuşak , sevecen ve net olmalı.
LİDERLİK:
Köpekler doğada sürüler halinde yaşarlar. Her sürünün olduğu gibi köpekler de bir lidere ihtiyaç duyarlar. Liderlerin sürü içerisinde belli görevleri vardır. Sürü için barınacak yer bulmak, yiyecek bulmak, sürüyü korumak v.b liderin görevleridir. Lider en önde yürür, önce o yer, en iyi yerde lider uyur, oyun vaktini lider başlatır ve bitirir. Bunlar köpek dünyasının değişmez kurallarıdır.
Ev ortamında yaşayan bir köpek aileyi bir sürü olarak kabul eder, kendiside o sürünün bir bireyidir. Bu sürü içerisinde de bir lider olmalıdır. Eğer köpek aile içinde bir liderin varlığını hissetmezse kendisi lider olmaya karar verebilir. Bu da ileride aile fertleriyle köpek arasında önemli sorunlara yol açabilir.
Bazı köpekler doğuştan liderlik karakterine sahiptirler. Bu yüzden bazıları sizin liderliğinizi hemen kabulenirken bazılarına da her gün (hatta bazen daha sık) hatırlatmanız gerekir.
Köpeğinize kimin lider olduğunu öğretmek için asla şiddet kullanmayın. Ancak katı, kararlı ve adil olun. Aşağıdaki birkaç küçük ip ucu bu konuda size yardımcı olacaktır. Ancak unutmayın liderini tanımak ve kabullenmek yavruyken başlar.
Aşağıdaki kuralları ASLA yetişkin bir köpeğe uygulamaya kalkmayın.
- Köpeğinizi belli saatlerde besleyin, mama kabını 20 dk dan fazla köpeğin önünde tutmayın.
- Önce siz yiyin sonra köpeğinizi besleyin.
- Kapıdan önce siz çıkın.
- Asla köpeğinizle güce dayalı oyunlar oynamayın (bir halatı iki ucundan asılmak).
- Göz göze geldiğinizde ASLA önce siz gözlerinizi kaçırmayın.
- Köpeğinizin sizi, başkasını veya bir eşyayı ısırmasına izin vermeyin.
- Oyunun başlama ve bitiş zamanına siz karar verin.
- Yavru köpekler veya küçük ırk köpekler kucağa alınmak veya kucaktan inmek istediğinde hemen kucağınıza almayın veya hemen kucaktan bırakmayın. Önce iyice sakinleşmesini bekleyin.
- Köpeğinizle aynı boya gelecek şekilde yanına oturmayın veya yanında yatmayın.
- Koltuk, kanepe gibi eşyaların üzerini çıkmasına izin vermeyin.
- Köpeğinizi küçük çocuklarla veya köpeklerden korkan insanlarla aynı odada yalnız bırakmayın.
- Köpeğinizin yatma ve uyuma yerini mutlaka siz belirleyin.
- Köpeğiniz geçeceğiniz yol üzerinde yatıyorsa etrafından dolaşmayın,üzerinden atlamayın, onu kaldırın ve yolunuza devam edin.
- Evdeki tüm eşyalar, hatta onun oyuncakları bile size aittir, siz onları köpeğinize yalnızca ödünç verirsiniz. Köpeğiniz bunu bilmeli, siz izin vermeden herhangi bir eşyayı veya oyuncağını ağzına alırsa “BIRAK” veya “HAYIR” komutuyla bırakmasını sağlayın. Bıraktıktan sonra ödüllendirin.
- Sizin istemediğiniz bir şey yaptığında ensesinden tutup hafifce sarsın ASLA başka bir cisimle ona vurmayın.
KÖPEĞİNİZE GEL DEYİNCE GELMEYİ ÖĞRETMEK:
Köpek sahipleri çoğu zaman aynı hatayı yaparlar ve köpeklerine GEL deyince GELMEMEYİ öğretirler.
Şu örneğe bir bakalım:
Sasha, yeni evine ve yeni sahibine alışmaya çalışan 4 aylık bir Golden Retriever. Evin yeni sulanmış arka bahçesinde üstü başı çamur içinde, bütün çiçekleri ezmiş, yaptığı yanlışın farkında olmadan koşturup oynuyor. Birden sahibi geliyor, manzarayı görüyor ve sinirli bir şekilde bağırıyor; ”SASHA SENİ YARAMAZ KÖPEK GEL BURAYA” Daisy sahibinin ses tonundan birşeylerin ters gittiğini anlıyor, biraz mahçup, biraz üzgün sahibinin yanına gidiyor. Sahibi Sasha’yı tasmasından hızla asılıyor ve bağırıyor “SENİ TERBİYESİZ HAYVAN NE YAPTIN BÖYLE”. Sasha insanlarla yaşamayı yeni öğrenen bir köpek olarak zihnine önemli bir not alıyor. ”GEL komutu sahibimin sinirli olduğunun işareti, bir daha GEL diye seslendiğinde sahibimden uzak durmalıyım.”
Bir süre sonra sahibi Sasha’ya sesleniyor ”Sasha buraya gel kızım” Sasha hemen hatırlıyor “Sahibim yine sinirli yaklaşmasam iyi olur.” Sahibi tekrarlıyor ”Sasha buraya gel.” Sasha’da hiç tepki yok. Sahibi sinirleniyor, gidiyor, tasmasından yakalıyor ve başlıyor şiddetle sarsmaya “Sana gel deyince geleceksin tamam mı aptal hayvan? ” Sasha hemen zihnine önemli bir not daha kaydediyor” GEL komutu cezalandırılacağım anlamına geliyor.”
Sahibi Sasha’ya GEL komutunu öğretmeye karar veriyor ve onu arka bahçeye çıkarıyor karşısına geçiyor ve derse başlıyorlar. ”Sasha GEL buraya kızım” Sasha şöyle bir etrafına bakınıyor, kuyruğunu sallıyor fakat gelmeye hiç niyeti yok. Sahibi tekrarlıyor “Sasha GEL buraya”. Sasha birkaç saniye düşünüyor ve başlıyor bahçenin içinde kaçmaya. Sahibi peşinden koşuyor ve bağırıyor “Sana GEL deyince GELECEKSİN”. Bunun ne anlama geldiğini bilmiyormusun” Sasha içinden cevaplıyor “Bilmez miyim? yine başım belada”.
KÖPEĞİNİZE GEL KOMUTUNU ÖĞRETMENİN DOĞRU YOLU:
- Eğitime yeni başlanıyorsa,köpeğinizin tasması mutlaka boynunda, tasmanın kayışı elinizde olsun. Kullandığınız tasmanın kayışı çok uzun olmamalı, köpeğiniz size doğru gelirken arkasından sürüklenen kalış köpeğinizi ürkütebilir. Bu iş için en iyisi FLEXI tipi tasmalardır.
- GEL komutunu verdikten hemen sonra komutu tekrar etmeyin köpeğiniz komutu GEL – GEL olarak öğrenir. Komutu her zaman yumuşak bir ses tonuyla söyleyin, köpeğinizi gelmeye zorlamak veya disipline etmek için bağırarak tekrar etmeyin. Köpeğiniz bu komutun kızgınlık ifadesi olduğunu düşünebilir.
- Köpeğinize GEL komutunu yeni öğretiyorsanız, komutu tek olarak kullanın “BURAYA GEL, YANIMA GEL” şeklindeki komutlar köpeğinizin kafasını karıştırabilir.
- Eğitim süresini kısa tutun, bu işi köpeğiniz için sıkıcı hale getirmeyin 5-15 dakikalık periyotlar halinde günde 3 kez yapılan eğitim idealdir.
- Eğitimi boş alanlarda yapmaya çalışın. Etrafta oyun oynayan çocuklar, diğer köpekler, araba gürültüsü, v.b. köpeğinizin dikkatini dağıtır.
- GEL komutundan sonra gelen köpeğinizi mutlaka ödüllendirin. Ödüllendirme köpeğinizin sevdiği bisküvi, kraker gibi bir yiyecek olabileceği gibi sevip okşama şeklinde de olabilir. Onu ödüllendirirken bir yandan da sevecen ve yumuşak bir ses tonuyla onunla konuşun.
TUVALET EĞİTİMİ :
Başarılı bir tuvalet eğitimi için dört ana kural vardır.
- Köpeği kafesine kapatmak.
- Eğitim
- Ödüllendirme
- Zamanlama
Köpeği Kafesine Kapatmak;
Yavru köpekleri çok küçük olmayan içinde rahatça hareket edebilecekleri bir kafese kapatarak evin içinde serbestçe dolaşmalarını engellemek, tuvalet eğitimini için en etkili yoldur. Köpekler yattıkları yere (özel durumlar dışında) tuvaletlerini yapmazlar.
Eğitim ve Ödüllendirme;
Tuvalet eğitimi için mutlaka tasması boynunda, kayışı elinizde olmalı. Böylece köpeğinizi kolayca kontrol altında tutabilirsiniz. Tasma sayesinde köpeğinizin tuvaletini yapacağı yeri de siz belirlersiniz. Köpeğinizin her köşeye işaretlemek amacıyla azar azar çişini yapmasına (erkek köpekler) izin vermeyin.
Köpeğinize tuvaletini yaptırmak için (“HADİ”, ” TUVALET”, ”ÇİŞŞ”) gibi bir komut seçin. Köpeğinizin tuvaletini yapmasını yapmasını istediğiniz yere gelince bu komutu söyleyin ve defalarca tekrar edin. Tuvaletini yapmaya başlayınca onu yumuşak bir ses tonuyla güzel sözler söyleyerek ödüllendirin. Ödüllendirmeyi köpeğiniz tuvaletini yaptığı esnada yapın daha sonra değil. Ödül için yiyecek vererek ve onu okşayarak rahatsız etmeyin. Köpeğiniz tuvalet eğitimi için seçtiğiniz komutu öğrendikten sonra evde “HADİ dışarı çıkalım, ÇİŞ varmı, TUVALET varmı” şeklinde sorduğunuzda size havlayarak, kuyruk sallayarak veya kapıya doğru koşarak cevap verecektir.
Zamanlama;
Köpeklerin tuvalet ihtiyaçları yaklaşık olarak yaşlarıyla orantılıdır.
2 aylık = 2 saatte bir
3 aylık = 3 saatte bir
4 aylık = 4 saatte bir
6 – 8 aylığa kadar bu oran kabul edilir ve köpeklerin dışarı çıkarılma saatleri bu orana göre belirlenebilir.
Yavru köpekler özellikle uyandıktan sonra, mama yedikten ve oyun oynadıktan sonra tuvalet ihtiyacı duyarlar. Tuvalet eğitimi esnasında küçük kazalar olabilir, köpeğiniz tuvaletini evin içine yapabilir. Eğer köpeğinizi tam tuvaletini yaptığı esnada farkederseniz sert bir ses tonuyla “HAYIR” komutuyla onu uyarın ve yaptığının yanlış olduğunu anlatın. Tasmasını takarak dışarı çıkarın. Ancak köpeğiniz tuvaletini yapmış işini bitirmiş ise onu cezalandırmanız boşuna olacaktır. Köpeğiniz ne için cezalandırıldığını anlamayacaktır.
Bazen akşam işten geldiğinizde köpeğiniz sizi kapıda karşılar, sizi görür görmez sağa sola çişini yapmaya başlar. Bu kesinlikle bir eğitim sorunu değildir. Bu davranışıyla köpeğiniz sizin liderliğinizi kabul ettğini göterir (Köpek dilinde). Bu yüzden köpeğinize kızıp onu cezalandırmayın. 2 yaşından sonra kendiliğinden bunu yapmaktan vazgeçecektir. Eğer bu davranışından çok rahatsız oluyorsanız bunu engellemek için birkaç yol deneyebilirsiniz.
- Eve geldiğinizde köpeğiniz sizi karşılarsa karşısına geçip ona hükmeder şekilde tepesine dikilmeyin.
- Bazen yumuşak tonda dahi olsa köpeğinizle konuşmanız onu sevmeniz çişini yapmasına neden olabilir.
- Yapmanız gereken tek şey iyice sakinleşene kadar onunla ilgilenmeyin, sevmeyin ve konuşmayın. Kapıyı açıp dışarı çıkarabilirsiniz. Çişini dışarı yaptığında ödüllendirmeyi unutmayın.
- Bu davranışı nedeniyle asla onu cezalandırmayın. Bu sadece size duyduğu saygının köpek dilinde ifadesidir.
Author: Dr. Haluk Ömer
Pet Dünyası Veteriner Kliniği
